GEREDE DEVLET HASTANESİ

Akilci Antibiyotik Kullanimi

Antibiyotiklerin akilci kullanimi, öncelikle gereksiz antibiyotik kullanimini en aza indirmeyi ve genel olarak her alanda (insanlarda, veteriner hekimlikte, tarim, hayvancilik, tekstil vb. sektörlerde) antibiyotik kullanimini azaltmayi ve bu sayede dogada bulunan antibiyotik miktarini kontrol altina almayi gerektirmektedir. Bunlar arasinda, antibiyotiklerin insanlarda tedavi amaciyla uygulanmasinin akilci olarak gerçeklestirilmesi kisa vadede, diger antibiyotik kullanimlarinin kontrol altina alinmasindan daha büyük bir etki ortaya çikartabilmesi açisindan özellikle önemlidir.

Akilci antibiyotik uygulamasi, antibiyotik tedavisinin gerektigi durumlarda hastanin bireysel özellikleri göz önünde bulundurularak dogru antibiyotigin uygun dozda ve dogru uygulama yoluyla, uygun tedavi süresi boyunca gerçeklestirilmesini gerektirir. Burada dikkat edilmesi gereken ilk husus, antibiyotik kullaniminin gerekliliginin dogru degerlendirilmesi ve hastalarin bu konuda bilgilendirilmesidir.

Bir hasta için planlanan ilaç tedavisinin akilci olmasi için, ilacin etkililiginin, güvenliliginin, maliyetinin ve hastanin klinik durumuyla (yas, allerji hikayesi, böbrek ve karaciger fonksiyonlari, gebelik gibi özel durumlar, diger hastaliklar, yasam tarzi, kullandigi ilaçlar vb. gibi) uygunlugunun degerlendirilmesi, planlanan tedavinin hastaya etkili olarak anlatimasi ve hastanin tedaviye uyumunun izlenmesi gerekmektedir. Dolayisiyla, akilci ilaç uygulamasi sadece “dogru” reçete yazmayi degil, dogru muayene ve tetkiklerin yapilarak dogru taniyi koymayi, hastayla etkili bir iletisim kurmayi, diger saglik çalisanlariyla isbirliginde bulunabilmeyi ve hastanin tedaviye uyumunun ve tedavinin etkililiginin izlenebilmesini gerektirmektedir.

Akilci antibiyotik uygulamasi yukarida bahsedilen akilci ilaç uygulamasinin genel gerekliliklerinin hepsini gerektirmenin yaninda, reçetelenen antibiyotigin antibiyotik direnci açisindan ayrica degerlendirilmesini gerektirmektedir. Piyasaya yeni sürülmüs  ve dirençli enfeksiyonlarin tedavisi için saklanmasi gereken ilaçlarin gelisigüzel kullanilmasindan kaçinilmasi, buna bir örnek olabilir.

Dirençli bakterilerin seçilmesini engellemek amaciyla genel bir prensip olarak hastanin enfeksiyon hastaliginin tedavisi, akilci ilaç seçimi için gerekli kriterleri saglayan ilaçlar arasinda etki spektrumu daha dar ve daha uzun zamandir kullanilmakta olan ilaç (öncelikle monoterapi) olarak planlanmalidir. Bununla birlikte enfeksiyon etkenin bilinmedigi ve tedavinin bir an önce ampirik olarak planlanmasi gereken durumlarda genis spektrumlu bir ajan tercih edilir. Benzer sekilde bazi durumlarda antibiyotik direnci gelisimini engellemek için kombine antibiyotik tedavisinin uygulanmasi gerekir. Bu kararlarin akilci olarak verilebilmesi için hekimlerin ulusal ve uluslarasi kurumlarca hazirlanan tedavi kilavuzlarini düzenli olarak takip etmeleri ve bu kilavuzlarla uyumlu reçeteleme davranisi göstermeleri gerekmektedir.

Antibiyotikler Ne Zaman Kullanilmalidir?

Enfeksiyon hastaliklari bakteriler, virüsler, funguslar ve parazitler gibi çesitli mikroorganizmalarin neden oldugu hastaliklara verilen isimdir. Enfeksiyon hastaliklarinin tedavisi, diger tüm hastaliklarin tedavileri için de geçerli olmak üzere, ilaçli ve ilaçsiz tedavi olarak ikiye ayrilabilir. Ilaçsiz tedaviler ilaçli tedaviye ek olarak uygulanabilecegi gibi, tek basina da uygulanabilir. Enfeksiyon hastaliklarinda ilaçsiz tedavi uygulamalarinin ana fikri vücudun enfeksiyon hastaliklarina neden olan patojen mikroorganizmalara verdigi cevabin daha etkili olmasinin saglanmasi ve patojen mikroorganizmalarin vücutta yasamasi, çogalmasi ve farkli insanlara bulasarak yayilmasina kolaylik saglayan faktörlerin ortadan kaldirlmasidir. Bu sayede enfeksiyonlarin tedavisi vücudun kendi bagisiklik sistemi tarafindan saglanabilecegi gibi, antimikrobiyallerin etkileri de artirilabilir.

Enfeksiyon hastaliklarinin ilaçli tedavisi enfeksiyona neden olan mikroorganizmaya göre degisiklik göstermektedir. Örnegin, toplumda yaygin olarak kullanilan antibiyotik ilaçlar sadece bakteriyel enfeksiyonlarin tedavisinde etkilidir. Dolayisiyla, bir hastaligin tedavisinde antibiyotiklerin kullanilmasi için, klinik olarak ve/veya laboratuvar testlerine dayanarak bakteriyel enfeksiyon tanisinin konmasi gerekmektedir.

Toplum genelinde antibiyotik kullaniminin en sik nedenlerinden birisi olan üst solunu yollari enfeksiyonlarinin büyük bir kismi viral enfeksiyonlara baglidir. Bu hastaliklar genellikle kendi kendini sinirlayan ve doktorun tavsiye ettigi ilaçsiz tedaviye hastanin uyunç göstermesi durumunda herhangi bir komplikasyona neden olmaksizin 7-10 süre içinde tam iyilesme saglanan bir klinik tabloya neden olurlar. Virüslerin neden oldugu enfeksiyon hastaliklarinin tedavisi için antibiyotik kullanimi hastaligin iyilesme sürecini hizlandirmayacagi gibi hastada antibiyotiklere dirençli bakterilerin seçilmesine ve daha sonra bu bakterilerin, hastada veya hastayla temas eden baska insanlarda antibiyotige dirençli bakteriyel enfeksiyon hastaliklarinin gelismesine yol açmasina, neden olabilir.

Viral enfeksiyonlarin neden oldugu hastalik tablosu klinik olarak bakteriyel enfeksiyon hastaliklarina büyük ölçüde benzerlik gösterdigi için bu taninin sadece hekim tarafindan konulmasi önemlidir. Hekimlerin de bakteriyel enfeksiyon tanisi koyarken ulusal ve uluslarasi tani ve tedavi rehberlerine uyum göstermeleri gerekmektedir.

Hastalik etkenin bakteriler olduguna karar verilmesi durumunda da, ilaçli tedavinin tek tedavi olmadigi göz önünde bulundurulmali ve ilaçsiz tedaviye gereken özen gösterilmelidir. Bazi bakteriyel enfeksiyonlarin da kendilerine sinirlayan hastalik tablolarina neden oldugu ve dikkatli izlem ve degerlendirmeyle sadece ilaçsiz tedaviyle tedavi edilebilecekleri unutulmamalidir.

Hastaya antibiyotik tedavisi reçetelenmesi durumunda, bu tedavinin uygun ve yeterli olmasi, hastanin tedaviyi anladigindan emin olunmasi, hastanin tedaviye uyumunun ve tedavinin etkililiginin degerlendirilmesi gerekmektedir.